چه‌طور با طراحی‌کردن به جنگ اضطراب برویم؟

تا به حال برایتان پیش آمده که در لحظاتی پر تنش، یا حین یک تماس تلفنی ناامیدکننده یا انتظار برای قرار ملاقاتی که منتظر آن نبوده‌اید، شروع به خط‌خطی‌کردن کنید؟ شاید متوجه آن نشده‌اید اما شما از یک روش ساده درمان با هنر استفاده می‌کرده‌اید.

هنردرمانی به هر راه استفاده از هنر برای اهدافی درمانی گفته می‌شود. مثل رهایی از اضطراب و استرس. نظریه پشت هنردرمانی نشان می‌دهد که طراحی، رنگ‌آمیزی، نقاشی و مجسمه‌سازی به شما کمک می‌کنند احساسات دردناک یا دشواری را بروز دهید که در قالب کلمات نمی‌توانید بیان کنید.

نقاشی و رنگ‌آمیزی ابزاری مفید برای کسانی است که به دنبال روش‌های جدیدی برای مدیریت علائم اضطراب هستند. هنرمند نیستید؟ مهم نیست. برای امتحانِ هنردرمانی به مهارت خاصی نیاز ندارید.

اثر Cy Twombly

آیا واقعا کمک‌کننده است؟

از معرفی و شناخته‌شدن هنردرمانی در اواسط دهه ۱۹۰۰، هنردرمانی نقش مهمی در برطرف‌کردن طیف وسیعی از علائم بهداشت روانی در مردم داشته است.

کلی لینچ[۱]، مشاوری با مدرک بهداشت روان و درمانگر هنری در سیاتل، توضیح می‌دهد که هنردرمانی می‌تواند به شما کمک کند که درک عمیق‌تری از خود داشته باشید –هم از طریق طی‌کردن فرآیند خلاقانه و هم نتیجه‌ای که از انجام کار هنری حاصل می‌شود.

لینچ می‌گوید: «فرایند خلاقانه، دیدگاه‌های جدیدی را رواج می‌دهد که فراتر از ساختار زبان است. هنر از استعاره، نمادگرایی و افکار پویا برای نشان‌دادن تجربیات انسانی به گونه‌ای استفاده می‌کند که زبان نمی‌تواند. این امر به ویژه برای کسانی اهمیت دارد که احساس می‌کنند از لمس و درک خویشتن دور افتاده‌اند.

طراحی اثر مارک روتکو

به کاهش استرس کمک می‌کند:

این‌که اضطرابی مداوم در طول روز و در همه فعالیت‌ها با شما باشد، از خوابیدن گرفته تا اشتهایتان، بر همه چیز و هر فعالیت روزانه‌تان تاثیر می‌گذارد.

گذاشتن مداد روی کاغذ این امکان را به شما می‌دهد که به دور از افکار ناخواسته و غالبا غیرقابل کنترل، به خود فضایی بدهید و فعالیتی را انجام دهید که در کنترل شماست. شما تصمیم می‌گیرید چه چیزی را بکشید و چه رنگی را به طرح خود اضافه کنید. متمرکزشدن بر روند خلاقانه‌ای که حین طراحی‌کردن طی می‌کنید، باعث می‌شود انرژی‌تان را به خاطر مضطرب‌بودن هدر نده.

اثر ون‌گوگ

در پایین، نتیجه تحقیقاتی آمده که ثابت می‌کند هنر، بر کاهش اضطراب موثر است:

- در یک تحقیق محلی در سال ۲۰۰۷، شرکت‌کنندگان ده مورد از مهم‌ترین نگرانی‌های خود را لیست کردند و پس از آن تعدادی از شرکت‌کنندگان ۲۰دقیقه را به طراحی‌کردن مشغول شدند و تعدادی به مرتب‌کردن آثار هنری پرداختند. شرکت‌کنندگانی که زمان خود را صرف طراحی کردند، بهبود بیشتری در علائم منفی خلقی داشتند.

- در یک تحقیق محلی در سال ۲۰۱۶ بزرگسالانی که در ۲۵دقیقه هنردرمانی (مجسمه‌سازی با گل، نقاشی با ماژیک، کولاژ یا تکه‌چسبانی) شرکت کردند، پس از تمرین احساس آرامش بیشتری می‌کردند و سطح پایین‌تری از هورمون استرس (کورتیزول) داشتند.

- همچنین تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که رنگ‌آمیزی‌کردن از راه‌های تسکین و کاهش اضطراب است. راهی که به خصوص برای دانش‌آموزان می‌تواند مفید واقع شود.

اثر فرانسیس بیکن

طراحی‌کردن ذهن‌آگاهی را تقویت می‌کند:

ذهن‌آگاهی(mindfulness) به توانایی شما در بودن در زمان حال، مشغول‌ماندن، احساسات شما و شور و هیجان بدن‌تان گفته می‌شود. اگر شما با ضطراب زندگی می‌کنید، نباید وقت خود را صرف سرَ کردن با آن‌ها و تجربه کامل اضطراب کنید. با این حال، هر چه‌قدر هم که مضر به نظر برسد، وقت‌گذراندن با اضطراب می‌تواند رهایی از آن‌ها را آسان‌تر کند. یادگیری تشخیص و فهم احساسات پیچیده، نقش مهمی در تنظیم و کنترل هیجانات حسی دارد. ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کند که یادبگیرید چه‌طور احساسات دردناک را بپذیرید و رهایشان کنید.لینچ اضافه می‌کند: «ارتباط خلاقانه با مکانی که در آن هستید و زمانی که در آن قرار دارید کمک می‌کند ذهنتان را پاک کنید و در لحظه خودتان را بهتر بپذیرید. وقتی نقاشی یا رنگ‌آمیزی می‌کنید، ممکن است افکار مزاحم و بی‌فایده ذهنتان پیدا شوند. اما نمی‌توانند توجه شما را از کاری که انجام می‌دهید پرت کنند چون شما بر حرکت دست خود بر صفحه کاغذ، بافت کاغذ و روشنایی رنگ‌هایی که اضافه ‌می‌کنید تمرکز دارید و این گونه، افکار مزاحم را کم‌کم دور خواهید کرد. این فرایند خلاقیت، فرصتی را برای خودکاوی فراهم می‌کند که منبع مهمی برای کاهش اضطراب است. گامی اساسی در حل‌کردن عوامل تحریک‌کننده اضطراب در شما.

اثر فرانسیس بیکن

هنر چرخه نشخوار فکری را قطع می‌کند.

اضطراب نشخوار فکری به همراه دارد و اگر جلوی آن گرفته نشود به چرخه معیوبی تبدیل می‌شود که تمامی ندارد. گاهی به نظر می‌رسد که رفع نگرانی‌های مشابه می‌تواند به شما در یافتن راه‌حلی برای آن‌ها کمک کند اما دور زدن افکار مشابه و اضطراب‌زا فقط ناراحتی شما را بیشتر می‌کند. نقاشی، رنگ‌آمیزی یا خط‌خطی‌کردن راهی‌ست تا برای خودتان دور از افکاری که آزاردهنده‌اند، فضایی باز کنید.

هنر به شما کمک می‌کند «شیفتگی» خود را پیدا کنید.

تَچان، غرقگی یا شیفتگی(flow)، بهترین نوع درگیری ذهنی و تمرکز است. در وضعیت شیفتگی، شما ممکن است حس کنید کاملا در کاری که انجام می‌دهید غرق شده‌اید تا جایی که متوجه حواس‌پرتی‌های بیرونی و افکار مزاحم نمی‌شوید. برخی کارشناسان معتقداند این حالت کمک زیادی به کاهش استرس و افزارش سلامت و خلاقیت می‌کند. راه‌های زیادی برای وارد شدن به تَچان و شیفتگی وجود دارد اما طراحی یا رنگ‌آمیزی برای شروع بهترین راه هستند. فوت‌وفن دستیابی به شیفتگی در این است که شما فعالیتی را پیدا کنید که شما را به اندازه‌ی کافی به چالش بکشد و در عین حال شما برای بهره‌مندی از آن به توانایی‌های خاص هنری نیاز ندارید.

اثر مارک روتکو

سعی کنید ماندالای خودتان را بسازید و رنگ کنید. ماندالا (मण्डल;به معنی دایره در سانسکریت) یا دوایر کیهان‌نما، جدولی است هندسی مورد استفاده در ادیان بودا و هندو که به عنوان نمادی برای جهان هستی به کار می‌رود. ماندالاها بیانگر لایه‌های درونی انسان هستند و نگاه‌کردن به آن و یا ترسیمش؛ باعث می‌شود فرد بر خودش تمرکز کند و به جستجو در درون آن مشغول شود. مرکز دایره در ماندالا محلی است که برای تمرکز در حین مراقبه به کار می‌رود.

خط‌خطی‌کردن

برای خط‌خطی‌کردن و کشیدن طرح‌های از پیش ‌تعیین ‌نشده، شما فقط به یک دفتریادداشت و یک خودکار یا مداد نیاز دارید. وقتی اضطرابتان شروع می‌شود یا وقتی احساس می‌کنید استرس دارید دفتریادداشت خود را بیرون بیاورید و انگشتان خود را آزاد بگذارید تا هرچه می‌خواهند آزادانه بکشند. علاوه‌براین‌که به آرامش شما کمک می‌کنند، اگر سعی کنید با خط‌خطی‌کردن افکار خود را بیان کنید، مزایای دیگری نیز برای شما خواهد داشت.

اگر مطمئن نیستید ‌چه‌طور شروع کنید کافیست:

اشکال هندسی و انتزاعی یا نمادهای ساده بکشید. مثل ستاره‌ها، امواج، اسپیرال‌ها

گل یا حیوان مورد علاقه‌تان را طراحی کنید

اشیا و عناصر زندگی روزمره خود را بکشید. مثل ساختمان‌ها، درختان، خانه‌ها

اثر فرانسیس بیکن

رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند که از طراحی یا رنگ‌آمیزی برای کاهش اضطراب بیشترین نتیجه را بگیرید:

در لحظه حضور داشته باشید.

ـ مکانی آرام پیدا کنید که در آن چیزی حواس شما را پرت نکند و بتوانید ۲۰ تا ۳۰ دقیقه برای طراحی یا رنگ‌آمیزی وقت بگذارید. موسیقی آرام، در همراهی با طراحی‌کردن می‌تواند به در اثربخشی طراحی‌کردن بسیار موثر باشد. سعی کنید حین انجام این تمرین تلویزیون را خاموش کنید و تلفن خانه، تلفن همراه یا هر عامل حواس‌پرت‌کننده دیگر را از خود دور کنید. اگر با تلفن همراه‌تان موزیک گوش می‌دهید می‌توانید آن را روی حالت Not disturbing mood بگذارید تا پیام‌ها و اعلان‌ها به شما نشان داده نشود. این حق را به خودتان بدهید که برای ۳۰دقیقه فقط و فقط با خودتان باشید و تنها باشید.

ـ سعی کنید مداد، مدارنگی یا پاستلی که در دست دارید را احساس کنید و به آن توجه کنید. این‌که حرکتش روی کاغذ چه‌طور به نظر می‌رسد و چه اثری روی کاغذ می‌گذارد.

ـ به جای این که ذهن خود را درگیر شک‌کردن به مهارت‌هایتان کنید، روی روند خلاقانه خود تمرکز کنید.

ـ از هر آن‌چه می‌دانید استفاده کنید. اگر از قبل عادت داشته‌اید خط‌خطی کنید یا طرح‌های تصادفی ساده بکشید، لازم نیست راه‌های جدید را امتحان کنید و می‌توانید همان را ادامه دهید.

بسیاری از درمانگران هنر معتقداند که این روش‌ها ممکن است به تنهایی اضطراب‌های جدی یا مداوم را تسکین ندهند و یک درمانگر آموزش‌دیده در استفاده از ساید گزینه‌های درمانی که برای شخص شما مناسب باشد، می‌تواند به شما کمک کند.

اثر فرانسیس بیکن

پانویس

۱. Kelly Lynch